Hallux valgus

Hallux is de Latijnse naam voor 'grote teen'. Hallux valgus beschrijft een standafwijking, waarbij de grote teen naar buiten gaat staan in de richting van de kleine teen. Hierbij ontstaat een soms pijnlijke, botbobbel met een slijmbeurs (bunion) aan de binnenzijde van de grote teen. Op den duur komt de teen zelfs in een gedraaide stand te staan.

Er bestaan 2 vormen, de juveniele vorm die al op kinderleeftijd optreedt, en de volwassen vorm. De aandoening komt meer bij vrouwen voor dan bij mannen (90%). Deels is er een erfelijke factor. Bij 60% van de vrouwen met een hallux valgus hebben meerdere familieleden dezelfde kwaal. Vaak is er sprake van een platvoet, doorgezakte voorvoet en een verkorte kuitspier.
De invloed van het dragen van krappe schoenen op het ontstaan van een hallux valgus is onduidelijk.

Klachten

Veel patiënten met een hallux valgus hebben geen klachten.
Als er pijn optreedt, is dat meestal ter plaatse van de bunion, die door druk van de schoen geïrriteerd kan raken. Er ontstaat een pijnlijke, rode slijmbeursontsteking. Ook kan door de scheve stand van de grote teen pijn optreden of een drukplekje ontstaan bij de tweede teen, die in de knel komt te zitten.

Stellen van de diagnose

Op basis van lichamelijk onderzoek wordt de diagnose hallux valgus gesteld.

Aanvullend zal een röntgenfoto gemaakt worden, om te zien of er tevens sprake is van slijtage van het gewricht tussen middenvoetsbeentje en grote teen, en hoe ernstig de standafwijking van de botdelen röntgenologisch is.
Dit wordt opgemeten en uitgedrukt in graden.

Bij een hallux valgus wijst de grote teen naar buiten. De hoek tussen de as van het eerste middenvoetsbeentje en de grote teen is vergroot. Hierdoor ontstaat een pijnlijke knok (bunion) aan de binnenzijde (cirkel).

 

Behandeling

Aanvankelijk zal de behandeling gericht zijn op het oplossen van de klachten zonder dat een operatie hiervoor nodig is (conservatief). De opties zijn: 

• Koop ruime schoenen, en laat deze eventueel oprekken ter plaatse van de bunion.
• Uw orthopedisch chirurg vindt vaak naast de hallux valgus ook een platvoet of pijn en eelt onder de bal van de voet (metatarsalgie). Met een steunzool zijn deze afwijkingen vaak goed te verhelpen.
• Soms kan een (semi)orthopedische schoen uitkomst bieden, de orthopedisch chirurg kan hiervoor een verwijzing uitschrijven.

Operatie

Als ondanks bovenstaande maatregelen de hallux valgus pijnlijk blijft, kan in samenspraak met uw behandelend arts besloten worden om de standafwijking tijdens een operatie te corrigeren. Er zijn zeer veel verschillende technieken om de stand te corrigeren. De bij u gekozen techniek zal onder andere afhangen van de ernst van de afwijking en eventueel bijkomende artrose.

De operatieve ingreep bestaat uit verschillende methoden, afhankelijk van de plaats en ernst van de afwijking wordt in het middenvoetsbeentje het bot doorgezaagd (osteotomie) en in gecorrigeerde stand weer aan elkaar gezet. Hiervoor zijn allerlei technieken mogelijk. In het Alrijne Ziekenhuis wordt gebruik gemaakt van de chevron osteotomie bij milde afwijkingen en een scarf osteotomie of basis-osteotomie bij ernstigere afwijkingen. 
Opereren vanwege uitsluitend het cosmetische aspect van de standsafwijking van de grote teen is géén indicatie voor een operatie.
Chevron osteotomie:
De bunion wordt afgezaagd (1) het middenvoetsbeentje wordt doorgezaagd, de kop wordt opgeschoven
(3) en vastgezet met een schroefje (5). Restant bot dat uitsteekt wordt afgezaagd (4).

Scarf osteotomie:
De bunion wordt afgezaagd (1). Het middenvoetsbeentje wordt over een lang traject doorgezaagd,
opgeschoven en vastgezet met 2 schroefjes (3, 4 en 5). Restant bot dat uitsteekt wordt afgezaagd (6).

            
Basis osteotomie voor en na: De bunion is afgezaagd. Het middenvoetsbeentje is aan de
basis doorgezaagd en gekanteld zodat het weer recht staat en vervolgens vastgezet met een
plaatje en schroefjes. De grote teen zelf is ook gecorrigeerd (AKIN).


AKIN osteotomie: vaak wordt tevens een klein wigje weggehaald uit de teen zelf om te zorgen dat hij helemaal recht staat.
Op de röntgenfoto links een voorbeeld van een AKIN osteotomie, voor en na correctie. 
Als er tevens sprake is van ernstige slijtage (artrose) van het gewricht tussen het middenvoetsbeentje en de grote teen (hallux rigidus) of de standafwijking te groot is, wordt dit gewrichtje vastgezet. 

Nabehandeling

De nabehandeling varieert, afhankelijk van de gebruikte techniek.

Chevron en scarf osteotomie
De nabehandeling van een chevron en scarf osteotomie zijn hetzelfde:
- 1 week drukverband, u mag de voet niet belasten. (maak gebruik van bijvoorbeeld krukken of een rolstoel)
- na 1 week krijgt u op de gipskamer een gipsspalk om de grote teen. Deze moet u 5 weken dragen maar wel 3x per dag afdoen om buigen en strekken van de grote teen te oefenen. Tijdens deze 5 weken mag u de voet alleen belasten met de gipsspalk en een DARCO klittenbandschoen.
- Na 6 weken wordt een röntgenfoto gemaakt. Indien de genezing goed gaat mag u de voet weer belasten in uw eigen schoen. U krijgt nog een spalk voor de grote teen die u ‘s nachts kunt dragen gedurende 6 weken.
In deze periode is gerichte behandeling door een fysiotherapie van belang aangezien de grote teen vaak stijf wordt door de operatie.

Basisosteotomie
De nabehandeling van een basis osteotomie is anders:
1 week drukverband, u mag de voet niet belasten. (maak gebruik van bijvoorbeeld krukken of een rolstoel)
- na 1 week krijgt u op de gipskamer een gipsschoen u mag de voet dan een week nog niet belasten.
- Na 2 weken mag u de voet met de belasten, u kunt nu dus met het gips om de voet gaan lopen. Gebruik eventueel nog wel een kruk voor de stabiliteit.
- Na 6 weken wordt een röntgenfoto gemaakt. Indien het bot goed geneest wordt het gips verwijderd en mag u de voet weer belasten in uw eigen schoen. Houdt er rekeningen mee dat de voet nog een tijd gevoelig kan zijn. Ook is de grote teen stijf, u moet daarom veel oefenen met bewegen van de grote teen.

We raden u aan bij dergelijke operaties aan om voor de opname elleboogkrukken in huis te halen. U kunt deze bijvoorbeeld lenen bij de thuiszorgwinkel. Het ziekenhuis geeft geen krukken mee bij ontslag.

Complicaties

Wondinfectie: in dit geval zult u enkele keren extra gecontroleerd worden en mogelijk gedurende een aantal dagen behandeld worden met antibiotica.

Pseudarthrose: soms groeit het bot bij de osteotomie niet binnen de verwachte tijd van 6 weken aan elkaar. Uw orthopedisch chirurg kan dan besluiten u langer met gips of en spalkje te behandelen. Zelden moet in een dergelijk geval nog een tweede keer geopereerd worden.

Trombosebeen: hiervoor wordt u geadviseerd na de operatie zo snel mogelijk uw kuitspier te gaan oefenen. Dit doet u door uw voet telkens op en neer te bewegen ("richting de neus trekken en naar de grond te bewegen.") 

Recidief: Soms groeit de teen, jaren na de eerste operatie, terug in de oude stand. De operatie kan dan nog een keer herhaald worden.

Langdurige zwelling of pijn: Het kan soms enkele maanden duren voordat alle zwelling is verdwenen.

Zenuwbeschadiging: Over de knok (bunion) van de grote teen loopt een huidzenuwtje, deze is soms na de operatie geïrriteerd waardoor een deel van de huid doof of tintelend aan kan voelen. Dit verdwijnt vaak na enige tijd weer.

Stoornis in de doorbloeding van het middenvoetsbeentje: Hierdoor kan een stukje bot kan afsterven (necrose). Dit is uiterst zeldzaam.

Tevredenheid

Ingrepen ter correctie van een hallux valgus hebben meestal geen goede naam. Oorzaken hiervoor zijn wisselend, het terugkomen van de afwijking samen met het vaak onderschatten van de ingreep en de revalidatie en blijvende pijnklachten spelen hierbij vaak een belangrijke rol.

Gelukkig komt er steeds meer aandacht voor patiënt tevredenheid na verschillende ingrepen zodat ook steeds meer bekend wordt hierover. Gemiddeld genomen is na een correctie van een hallux valgus 80% tevreden of zeer tevreden met het resultaat. Ongeveer 5% geeft aan ontevreden te zijn, meestal door blijvende klachten van de grote teen of  doordat de teen weer terug zakt in de oude stand.
Ondanks dat een zeer ruime meerderheid van de patiënten zeer tevreden is na een soortgelijke operatie is het dus goed om te beseffen dat het een ingreep betreft met blijvende veranderingen en een lange herstelperiode. 

Voor informatie over der behandeling van een hallux valgus kunt u ook kijken op https://zorgvoorbeweging.nl/pijn-aan/enkel-voet-been/hallux-valgus

Team

In het Alrijne Ziekenhuis zijn deze orthopedisch chirurgen gespecialiseerd in de behandeling van voetafwijkingen:
-       W. van Laar 
-       M. Kroon 
-       M.L.A. Morssinkhof