Kruisbandletsel van de knie

Voorste kruisband scheur

Een veel voorkomende knieblessure is een gescheurde voorste kruisband. De kruisband wordt het meest geblesseerd door sportletsels. Doordat sport een steeds belangrijker onderdeel van het leven uitmaakt, is het aantal voorste kruisbandletsels de laatste decennia gestegen.
De voorste kruisband functioneert als een "stabilisator", die voorkomt dat er abnormale bewegelijkheid in de knie ontstaat bij een draai-of sprongbeweging. De voornaamste klacht is vaak instabiliteit die onverwacht optreedt en als pijnlijk of onaangenaam wordt ervaren, waardoor mensen activiteiten waarbij dit kan gebeuren steeds meer vermijden. Bovendien kunnen er door verdraaiingen van de knie ook andere delen van het gewricht beschadigen zoals de meniscus of het kraakbeen. Dit kan leiden tot artrose.

Diagnose

De diagnose wordt gesteld op basis van de klachten (instabiel gevoel of door de knie gaan bij activiteit), het lichamelijk onderzoek (er is speling in de knie op te wekken) en eventueel MRI onderzoek, waarbij de zachte weefsels van het lichaam zoals de kruisbanden goed in beeld komen. Het MRI onderzoek is pijnloos, maar kan voor mensen met angst voor kleine ruimtes wel spannend zijn. Het hoofd blijft wel buiten de scanner. Eventueel kan de diagnose ook gesteld worden met een kijkoperatie, waarbij een eventuele bijkomende meniscusscheur behandeld wordt en de kruisbandfunctie tegelijkertijd getest kan worden. (zie kijkoperatie)

Behandeling

Een spoedkijkoperatie is vaak niet nodig, de gescheurde voorste kruisband wordt namelijk niet gehecht. Uitsluiten van een bijkomende blessure die aanvullende behandeling vereist (bijv. een botbreuk is met een röntgenfoto aan te tonen) is wel van belang.

De eerste dagen na het letsel moet de knie gekoeld worden om de bloeduitstorting zoveel mogelijk te beperken. Hierna kan gestart worden met fysiotherapie om de normale bewegelijkheid met een volledige strekking terug te krijgen en door kracht- en stabiliteitstraining de klachten te verminderen.
Eén van de problemen bij een voorste kruisbandruptuur is het verlies van propriosepsis, doordat kleine proprioceptieve zenuwuiteinden in de kruisband ook afscheuren. Deze zenuwen hebben als functie om de hersenen van informatie te voorzien over de stand van het lichaam in de ruimte. Een voorbeeld van de functie van dergelijke zenuwen is om met de vinger de neus aan te kunnen raken met de ogen dicht. Het lichaam gebruikt deze proprioceptieve zenuwen ook om spieractie te coördineren en om de knie stabiel te houden bij draaien en landing na een sprong.
Een fysiotherapeutisch trainingsprogramma zal helpen bij het trainen van de herstellende zenuwbalans. Tevens kan training ook spiergroepen versterken, die het verlies aan stabiliteit kunnen compenseren. Een kleine groep patiënten die uitsluitend bij sport last houdt, heeft soms baat bij een kniebrace maar daar is vaak geen indicatie voor.

Een nieuwe voorste kruisband

Historie

In het verleden kregen patiënten het advies hun activiteiten aan te passen aan hun blessure. Voor mensen met blijvende instabiliteitsklachten in het dagelijks leven en bij sport, is kruisbandvervanging tegenwoordig een veel uitgevoerde ingreep. Deze ingreep kan via een kijkoperatie gebeuren met relatief weinig napijn. Het succespercentage is hoog, de ingreep heeft weinig complicaties en een voorspelbare revalidatie. Het vervangen van de kruisband met eigen peesweefsel heeft de voorkeur in verband met een betere ingroei met lage kans op afstoting of infectie. Meestal wordt de hamstringpees gebruikt die vanaf binnenzijde van het bovenbeen op de knie aanhecht. Op indicatie wordt soms gekozen voor de pees van de knieschijf.

Operatie

Als de symptomen van instabiliteit niet verminderen met een brace of na een goed trainingsprogramma, dan kan een operatie uitkomst bieden. Afhankelijk van de sportkeuze van patiënt, het al of niet hebben van knielend werk en de eventuele knieklachten van voor de blessure wordt een keuze gemaakt tussen de eerder genoemde pezen. Oppervlakkige sneetjes worden gemaakt om het gekozen stukje pees te oogsten. Studies hebben uitgewezen dat deze pezen verwijderd kunnen worden zonder dat de kracht van het been wordt aangetast. Het kniegewricht zelf wordt niet geopend bij het oogsten van de pezen. De werkzaamheden in de knie worden gedaan via een kijkoperatie (arthroscopie). Eerst worden de resten van de oude band verwijderd. Hierna worden er gaten in het bot rondom de knie geboord. De pees wordt door de boorgaten van het onderbeen naar het bovenbeen getrokken en beiderzijds vastgezet met schroeven of een pennetje.

Er wordt een boortunnel gemaakt waar de donorpees (de nieuwe kruisband) door heen geleid wordt en vervolgens vastgezet wordt met een oplosbare schroef..

Patiënten gaan dezelfde dag nog naar huis. De eerste dag na de operatie mag het verband eraf. Thuis koelen kan in het begin prettig zijn tegen de zwelling.
Een fysiotherapeut leert het been in buigen en strekken, de bovenbeenspier aan te trekken en het lopen met elleboogkrukken. De revalidatie neemt meerdere maanden in beslag. In het begin is vooral actieve bovenbeentraining belangrijk (door dagelijks gestrekt het been te heffen) en het terugkrijgen van de volledige kniestrekking (die door zwelling in het begin na de operatie wordt beperkt wordt).

De nieuwe kruisband moet ingroeien en de knie moet goed gaan bewegen. Hierbij is snel na ontslag uit het ziekenhuis en snel starten met fysiotherapie noodzakelijk. Sporthervatting is belangrijk, maar knieblessure gevoelige sporten (zoals voetbal of hockey) kunnen echter pas een jaar na operatie weer op wedstrijdniveau herstart worden.

Complicaties

De kans op ernstige complicaties is laag. Toch kunnen onderstaande ongemakken of complicaties voorkomen:

• Een bloeduitstorting ontwikkelt vrijwel iedereen, geleidelijk lost het lichaam dat vanzelf weer op.
• Pijn op de hamstring-donorplaats aan de voorzijde van de knie bij knielen komt zelden voor, maar kan soms tot 1 jaar na de operatie aanhouden.
• Infectie komt vrijwel niet meer voor sinds eenmalig antibiotica wordt gegeven direct voor de operatie.
• Beperkt bewegen van de knie door littekenvorming in de revalidatie: als dit optreedt is in sommige gevallen een aanvullende kijkoperatie noodzakelijk om littekenweefsel aan voorzijde van de kruisband te verwijderen.
• Het komt weinig voor dat de nieuwe kruisband niet goed ingroeit, maar nieuw letsel bij te vroege sport hervatting wordt wel gezien. Een tweede keer de kruisband scheuren is echter wel mogelijk vooral bij hypermobiele mensen met mogelijkheid tot overstrekking in de knie.