Platvoet (pes planovalgus)

Bij de mens bestaat er een grote variatie aan verschillende type voeten, bijvoorbeeld platvoeten of holvoeten. Bij een platvoet is de boog aan de binnenkant van de voet verminderd dan wel verdwenen. Een platvoet kan volledig normaal zijn. De meeste kinderen beginnen hun leven met een platvoet. Bij kinderen hoeft deze afwijking alléén behandeld te worden als er sprake is van pijn. Bij een sterke knikstand van de hiel met een platvoet kunnen kinderen klagen over een vermoeid gevoel in de voeten bij het langer lopen. Deze klachten kunnen verdwijnen met een speciale corrigerende steunzool. In de meeste gevallen herstelt de platvoet in de loop van de groei.

We spreken van een pathologische (zieke) platvoet als er sprake is van een pijnlijke platvoet en/of stugge platvoet. Een stugge platvoet is een voet die niet soepel kan bewegen. Vanaf de geboorte kan dit al het geval zijn, dit wordt dan veroorzaakt door een coalitie. Dit wordt vaak op kinderleeftijd herkent. (Zie Coalitie). Op volwassen leeftijd komt een stugge pijnlijke platvoet vaak doordat er sprake is van slijtage van de gewrichten in de voet.
Een andere veelvoorkomende reden van pijn bij een platvoet is door overbelasting van een belangrijke pees: de tibialis posterior pees. (zie pijnlijke platvoet)

Coalitie

Bij een coalitie is er sprake van een volledige of bijna volledige verbinding tussen twee botten in de achtervoet waardoor het gewricht tussen deze twee botten niet of niet goed kan bewegen. Dit is al vanaf de geboorte aanwezig. Dit hoeft geen pijnklachten te geven. Vaak geeft het pas pijnklachten nadat er iets gebeurt met de enkel, bijvoorbeeld het zwikken van de enkel. Dit geeft dan pijn bij intensief lopen en vooral bij lopen op ongelijke grond, zoals het strand of een "slechte" stoep.

Behandeling

In principe hoeft er alleen behandeld te worden als er sprake is van pijnklachten. Er kan eerst geprobeerd worden om met rust de voet weer pijnvrij te krijgen. Dit kan bijvoorbeeld met tijdelijk gips. Dit is helaas niet altijd succesvol.

Als de pijn blijft bestaan kan er besloten worden om de verbinding tussen de botten te verwijderen of de gewrichten definitief vast te zetten.  Welke behandeling gekozen wordt hangt af van de leeftijd van de patiënt en of er nog andere problemen zijn, zoals slijtage. In het algemeen geldt dat hoe jonger de patiënt, hoe beter het resultaat is na het verwijderen van de botverbinding.

Klachten van een pijnlijke platvoet

In de meeste gevallen is er sprake van pijn en zwelling aan de binnenzijde van de enkel. Dit kan langzaam zijn ontstaan, maar soms ook acuut na bijvoorbeeld een misstap. Dit komt vaak door de tibialis posteriorpees. Deze pees loopt aan de binnenzijde van de enkel en is heel belangrijk voor een goede afzet van de voet. Bij een overbelasting van deze pees is ontstaan er pijn en zwelling aan de binnenzijde van de enkel en kan er sprake zijn van vermoeidheid en krachtverlies.

Bij een ernstige platvoet kan er ook pijn zijn aan de buitenzijde van de enkel. Dit kan pijn zijn uit het onderste spronggewricht of  doordat de enkel zo scheef staat dat het hielbot tegen het kuitbeen aantikt tijdens het lopen.
In de loop van de tijd kan het ook gebeuren dat de scheefstand van de voet steeds erger wordt. 

Stellen van de diagnose

Door goed te luisteren naar uw verhaal heeft de orthopedisch chirurg vaak al een goed idee wat er aan de hand kan zijn. De orthopedisch chirurg zal u eerst staand onderzoeken. Hij kijkt dan naar de stand van de benen, enkel en voet. Hij kan u vragen een aantal oefeningen uit te voeren. Er wordt onderzocht of de voet nog volledig soepel en corrigeerbaar is en er wordt gekeken naar de lengte van de achillespees, omdat deze verkort kan zijn.
Aanvullend zullen er staande voetfoto’s worden gemaakt. Soms zal er ook een echo en/of MRI worden gemaakt om bijvoorbeeld naar de kwaliteit van de pees te kijken.

Behandeling

De meeste klachten bij een platvoet kunnen zonder operatie worden verbeterd. Dit kan zijn met tijdelijk rust, bijvoorbeeld met gips of een walker (plaatje) en pijnstilling. Een andere mogelijkheid is een goede steunzool die de voet goed corrigeert of een orthopedische schoen. Tevens is het zeer belangrijk om (tijdelijk) de belasting van de voet te verminderen door het aanpassen van (sport)activiteiten maar ook door gewichtsreductie.
Welke behandeling nodig is hangt af van de ernst van de platvoet.

Operatie

Als de niet-operatieve behandelingen onvoldoende verbetering geven kan het noodzakelijk zijn om tot een operatie over te gaan. De operatie kan bestaan uit het schoonmaken van de pees tot een volledige platvoet herstel operatie of een tiple artrodese (vast zetten van de gewrichten). Welke operatie noodzakelijk is hangt van de van de type platvoet en de ernst van de afwijkingen.

Triple artrodese

Indien er sprake is van een stugge pijnlijk platvoet zijn de gewrichten van de achtervoet ernstig versleten.
Bij de operatie zullen deze gewrichten worden vastgezet waarbij meestal de stand ook wordt gecorrigeerd. Deze ingreep heet een triple artrodese omdat er drie belangrijke achtervoet gewrichten worden vastgezet. 

Platvoet reconstructie

Als de voet nog soepel en corrigeerbaar hoeven de gewrichten niet vast te worden gezet. Dan kan er gekozen worden voor een platvoet herstel operatie.  Hierbij wordt de voet weer in een neutrale stand gezet en blijven de gewrichten bewegelijk. De volledige platvoet herstel operatie is een uitgebreide operatie die maar in een aantal klinieken in Nederland wordt uitgevoerd. In het Alrijne ziekenhuis hebben de voet chirurgen, dokter van Laar  en dokter Kroon uitgebreide ervaring met deze operatie.

Een volledige platvoet herstel operatie bestaat uit een aantal ingrepen:

• Het verlengen van de buitenste straal van de voet om de voet weer recht te krijgen. Dit wordt gedaan door een botblokje in het hielbot te plaatsen. Dit blokje wordt uit uw bekkenkam genomen en precies op maat gemaakt.
• Schoonmaken van de tibialis posterior pees en hechten als deze gescheurd is.
• Het verleggen van een andere pees (de buiger van de tenen) om de tibialis posterior te helpen met zijn functie
• Corrigeren van de stand van de voorvoet door bijvoorbeeld een wigje in het bot van de middenvoet te plaatsten
• Verlengen van een of alle spieren van de kuitspier 

Elke platvoet is weer anders. Afhankelijk van de type platvoet beoordeeld de dokter welke correcties er nodig zijn om tot een goed resultaat te komen.

 

         

platvoet voor de operatie                                                     platvoet na de operatie (gezien van boven)

         

platvoet voor de operatie                                                     platvoet na de operatie (gezien van opzij)

 

Nabehandeling

De duur van de nabehandeling kan variëren van 6 weken tot 12 weken gipsimmobilisatie. Dit hangt af van de ernst van de platvoet en welke correcties noodzakelijk zijn. Bij een uitgebreide correctie zal er in totaal 3 maanden gips nodig zijn, waarvan 6 weken met een gips waar u niet op het geopereerde been mag staan, en de overige 6 weken er wel op mag staan en lopen. Hierna volgt nog enkele weken fysiotherapie, met name oefentherapie. Bij de fysiotherapeut leert u de verplaatste pezen weer te gebruiken, kracht ter herwinnen aan de geopereerde voet/enkel en te lopen met een normaal afwikkelpatroon.
In totaal kan het een jaar duren voordat de voet volledig is hersteld en gewend is aan de nieuwe situatie.

Risico's

Veel gestelde vragen

• kan ik mijn tenen nog buigen als deze pees is verplaatst? Ja dit is nog mogelijk. Deze pees heeft verbindingen met de pees van de buiger van de grote teen. Hierdoor is het na de operatie nog gewoon mogelijk om te tenen te buigen.
• Zijn alle ingrepen altijd nodig? Nee. Soms is maar een ingreep nodig, bijvoorbeeld alleen het schoonmaken van de pees. Welke en hoeveel type ingrepen nodig zijn tijdens de operatie hangt af van de type en de ernst van de platvoet. Dit zal de chirurg met u bespreken.
• Moet ik na de platvoet herstel operatie nog een steunzool of orthopedische schoen dragen? In principe kunt u na de operatie weer gewone schoenen aan. Meestal is een steunzool nog wel noodzakelijk.
• Kan ik mijn voet na de platvoet herstel operatie nog normaal bewegen? Ja, bij deze operatie worden de gewrichten intact gelaten. U blijft dus een bewegelijke voet houden. 

Team

In het Alrijne Ziekenhuis zijn deze orthopedisch chirurgen gespecialiseerd in de behandeling van voetafwijkingen:
-       W. van Laar 
-       M. Kroon 
-       M.L.A. Morssinkhof