Veelgestelde vragen over een knieprothese

1. Hoe ontstaan mijn knieklachten eigenlijk?

Het kniegewricht bestaat uit twee botdelen die precies op elkaar passen: het bovenbeen (dijbeen) en het onderbeen (scheenbeen). De uiteinden daarvan zijn bedekt met een laag kraakbeen, zodat ze soepel en pijnloos over elkaar kunnen bewegen. Hieromheen zit het kniekapsel (een stevig omhulsel), de binnen en buitenband en spieren. Als we ouder worden kan het kraakbeen langzaam gaan slijten ( dunner worden) en soms zelfs helemaal wegslijten. Dan worden de botuiteinden ruw en gaan langs elkaar schuren, waardoor de knie minder goed kan bewegen, dikker en pijnlijk wordt. Dit noemen we artrose. Hoe meer het kraakbeen slijt, hoe erger de klachten meestal worden: meer pijn, zwelling en slechter bewegen en soms krijgt men het gevoel dat de knie meer speling krijgt: de knie voelt instabiel aan.
Knieslijtage kan ook ontstaan door een afwijkende stand van de benen, forse O-benen of X-benen, of omdat er door een ongeval beschadiging is ontstaan in de knie. Ook door bepaalde ziektes, zoals bijvoorbeeld Reuma, kan er knieslijtage ontstaan.

Van alle mensen die een nieuwe knie krijgen is 60% vrouw, hoe dit komt weten we niet. Van alle mensen boven de 55 jaar heeft een op de vijf knieslijtageklachten. Per jaar worden er in Nederland zo'n 20.000 nieuwe knieën geplaatst! Dit aantal neemt elk jaar toe, o.a. omdat het aantal mensen met overgewicht elk jaar toeneemt!

2. Heb ik zelf invloed op de mate waarin mijn knieën slijten?

Jazeker. Hoe zwaarder de knie wordt belast, hoe sneller het kraakbeen wordt aangetast. Ernstig overgewicht zet de knie extra onder druk. Ook sommige intensieve sporten (zoals hardlopen of voetballen) of zware beroepen (zoals stratenmaker) vragen veel van een kniegewricht.
Dat betekent overigens niet dat alle bewegingen slecht zijn voor een knie. Integendeel, met mate bewegen helpt juist om het gewricht soepel te houden. Het 'masseert' het kraakbeen en bevordert de opname van de broodnodige bouwstoffen. Zelfs met een versleten en pijnlijke knie is het goed om in beweging te blijven.

3. Wanneer moet ik een nieuwe knie krijgen?

Op het moment dat u op de röntgenfoto een duidelijke slijtage heeft en uw pijn zo erg wordt dat u in het dagelijks leven er erg veel last en beperkingen van gaat krijgen. Wanneer dat moment daar is, verschilt van patiënt tot patiënt. Als u vaak 's nachts wakker wordt van de pijn, vaak pijnstillers moet slikken, steeds moeilijker kunt lopen of fietsen, krijgt u op een gegeven moment het gevoel dat het zo niet meer gaat: dan bent u voor u gevoel toe aan de operatie.

4. Bestaan er nog andere mogelijkheden dan een kunstknie?

Als uw knie echt helemaal versleten zijn er geen andere mogelijkheden. Is de slijtage in uw knie nog niet zo ernstig, dan kan de pijn in veel gevallen worden bestreden met paracetamol of ontstekingsremmers. Soms kan het helpen om het gewricht met een kijkoperatie schoon te maken of om de stand van O- of X-benen operatief te corrigeren, zodat het gewicht beter over de knie wordt verdeeld. Bescherming in de vorm van een brace voorkomt abnormale bewegingen en zorgt ervoor dat de knie wordt ontzien.
In het geval van een matige knieslijtage kunnen we voor een injectie in het kniegewricht met hyaluronzuur kiezen. Deze vloeistof werkt als een soort smeermiddel in de knie en kan daardoor enkele weken tot maanden pijnverlichting geven. Het effect ervan is echter niet onomstotelijk bewezen.
Bij een kleine, lokale beschadiging in het kraakbeen, bijvoorbeeld na een ongeval, kan het kraakbeen soms worden gerepareerd met gekweekte kraakbeencellen. Bij slijtage in het gehele kniegewricht is dat (nog) geen optie.

5. Kan men ook alleen een deel van het kniegewricht vervangen?

Ja, dat kan in sommige gevallen. Ongeveer een op de tien mensen met knieslijtage heeft ten gevolge van een forse O-been stand alleen de binnenkant van de knie versleten. Of in het geval van een forse X-been stand alleen de buitenkant, dit komt echter veel minder vaak voor. Dan is het soms mogelijk om alleen de versleten binnenkant ( of buitenkant ) van de knie te vervangen door een zogenaamde "halve knieprothese". In dat geval moeten wel de kruisbanden van de knie nog goed zijn!
Zo bestaat er ook de mogelijkheid om alleen het deel van de knie waar de knieschijf over heen beweegt te vervangen in het geval dat alleen op die plek in uw knie slijtage aanwezig is.

6. Bestaat er een leeftijdsgrens voor een knieprothese?

De gemiddelde leeftijd waarop in Nederland een knieprothese wordt geplaatst, is rond de 70. In feite is er geen echte minimum leeftijd voor een prothese. Indien een patiënt aan de criteria voldoet voor implantatie maakt diens leeftijd niet uit. Bij jonge patiënten wordt wel alles gedaan om het moment van implanteren van een prothese zo lang mogelijk uit te stellen. Dit heeft te maken met het feit dat een jonger iemand meestal veel actiever is en een langere levensverwachting heeft en de prothese dus èn langere tijd èn intensiever moet functioneren. Als een patiënt voor zijn 50ste een kunstknie krijgt, is de kans groot dat die later nog een keer moet worden vervangen. Indien een patiënt een goede algemene conditie heeft, bestaat er geen bovengrens.

7. Hoe lang gaat een knieprothese mee?

De overlevingsduur van een prothese is bij verstandig gebruik meestal meer dan 15 jaar en wellicht nog langer met de laatste (3e) generatie prothesen. Je zou kunnen zeggen dat ruim 90% van de patiënten na 10 jaar en ongeveer 85% na 15 jaar nog goed functioneert met de knieprothese. Lichaamsgewicht en activiteitenniveau hebben op de overleving van de prothese een groot effect.

8. Hoelang moet ik in het ziekenhuis blijven?

Gemiddeld 1 nacht opname. U kunt naar huis als u de knie redelijk kunt buigen (zodat u in de auto kunt stappen) en met behulp van krukken zelfstandig kunt lopen en naar het toilet kunt. Verder moet de wond vrijwel droog zijn.

9. Hoe verloopt de revalidatie na de operatie?

De revalidatie begint op de dag van de operatie. De fysiotherapeut leert u hoe u een bed of een stoel moet in en uit komen en welke houding u bij het zitten en liggen moet aannemen. Daarnaast oefent u samen het lopen met krukken. Vanaf het eerste moment kunt u volledig op het geopereerde been steunen. Patiënten zijn vaak bang dat ze daarmee de prothese kunnen beschadigen, maar daar hoeft u niet bang voor te zijn. Hoe sneller u weer op de been bent, hoe vlotter het herstel verloopt. Daarom is het van belang dat u nadat u uit het ziekenhuis komt snel met uw eigen fysiotherapeut gaat oefenen. Het is daarom handig om al voor de operatie een fysiotherapeut bij u in de buurt te zoeken en alvast afspraken te maken voor de periode na ontslag uit het ziekenhuis.

10. Hoelang duurt het herstel?

Na ontslag uit het ziekenhuis hebt u een aantal weken hulp nodig. Dit bijvoorbeeld voor het doen van boodschappen, hulp bij het huishouden en bij uw eigen verzorging. In het ziekenhuis kan men indien nodig bijvoorbeeld thuiszorg voor u aanvragen.
De eerste vier tot zes weken loopt u met twee krukken, daarna nog tot zo'n zes weken met één. Gedurende minimaal drie maanden blijft u twee keer per week met de fysiotherapeut oefenen om uw knie weer goed te laten bewegen en uw spieren sterker te maken. Zittend werk kunt u soms al na enkele weken hervatten, staand werk meestal pas na drie tot vier maanden. De eerste zes maanden blijft de knie wat stijf, dik en warm aanvoelen. In die periode kan het prettig zijn om de knie af en toe even te koelen met "cold packs". Zorg er wel voor dat u deze niet op de blote huid legt!
Pas na anderhalf tot twee jaar is het herstel helemaal voltooid! Pas dan kunt u voor u zelf bepalen hoe tevreden u bent over het eindresultaat.

11. Wanneer mag ik weer zelf autorijden?

Deze vraag is lastig te beantwoorden. In principe is uw rijbewijs alleen geldig als u normaal functioneert! In de periode dat u de geopereerde knie nog niet makkelijk kunt bewegen, en er nog geen goede controle over heeft, mag u dus niet zelf autorijden! Meestal kunt u na acht tot tien weken weer gaan autorijden, dit moment valt meestal samen met het moment dat u geen krukken meer gebruikt.

12. Kan de prothese worden vervangen? Hoe vaak kan dit?

De losgeraakte knieprothese kan worden vervangen. Het functionele resultaat is bij een revisieoperatie soms minder goed ten aanzien van kniefunctie en kniebelastbaarheid. Theoretisch kan een knieprothese meerdere keren worden gereviseerd. De eerste verschijnselen van een loslating worden meestal op een gewone röntgenfoto herkend.

13. Wat zijn de gevolgen van een infectie van de prothese?

Als de infectie binnen 6 weken na operatie optreedt en direct wordt behandeld met uitgebreid spoelen van de knie en het geven van antibiotica bestaat er een redelijke kans dat de prothese kan worden behouden. Ontstaat de infectie na een langere termijn, dan moet de prothese meestal uiteindelijk worden verwijderd om later na volledige genezing van de infectie weer een nieuwe prothese te implanteren of de knie vast te zetten (artrodese).
Een geïnfecteerde prothese vereist vaak meerdere operatieve interventies en meestal 6-12 weken om het bot vrij van bacteriën te krijgen.

14. Kunnen er problemen zijn bij de controles op luchthavens?

Met de hedendaagse controles zal de prothese het beveiligingssysteem alarmeren. Meestal volstaat uitleg over de knieprothese. De kans is reëel dat u wordt gefouilleerd door een douanebeambte.

15. Mijn knie maakt klikkende geluiden. Kan dat kwaad?

Een knieprothese bestaat uit twee metalen oppervlakken met daartussen een polyethyleen tussenlaag. Deze oppervlakken veroorzaken de klikkende sensaties. De geluiden komen vooral in de beginfase voor als de spierkracht en spiercoördinatie nog op niveau moet worden gebracht. Hoewel de patiënt de geluiden als eng ervaart, veroorzaken zij geen schade aan de prothese. Ook langere tijd na de operatie kan de orthopeed bij voldoende ontspanning van spieren deze geluiden opwekken.

16. Moet ik antibiotica gebruiken bij de tandarts?

Hierover zijn de meningen verdeeld. Indien er ingrijpende behandelingen plaatsvinden (bij voorbeeld drainage van een abces) verdient het aanbeveling wel antibiotica te gebruiken voor, tijdens en na de behandeling.
Voor uitgebreide informatie hierover zie het onderwerp antibiotica en prothese.

17. Mag ik met de prothese sporten?

Ook hierover zijn de meningen zeer verdeeld. Sportieve activiteiten met een behoorlijke impact op de prothese kunnen beter worden vermeden. Het kan de overlevingsduur van de prothese in negatieve zin beïnvloeden. Dit geldt bij voorbeeld voor voetbal, handbal, vechtsporten en hardlopen. Onder andere schaatsen, skiën, fietsen, zwemmen, golf, recreatief tennis en fitness zijn doorgaans niet schadelijk voor de prothese. Het dragen van een sportbrace kan meer zekerheid geven en vermindert het risico op letsel van de kniebanden. Overleg de wens tot sportbeoefening altijd met de behandelende specialist.

18. Is de operatie pijnlijk?

De implantatie van een knieprothese is meestal pijnlijker en langdurig pijnlijker dan de implantatie van een heupprothese. De knie kan het eerste half jaar dik, warm en pijnlijk zijn. Er zijn echter diverse methoden om de pijn na operatie te bestrijden en in ons ziekenhuis functioneert een pijnprotocol waarbij de postoperatieve pijn zo goed mogelijk gemonitord en bestreden wordt.

19. Kan na een osteotomie nog een prothese worden geplaatst?

Ja. De osteotomie zorgt voor een betere stand van het been en heeft geen negatieve gevolgen voor de prothese. Er kan echter alleen een totale knieprothese worden geplaatst en geen halve knieprothese. Een osteotomie kan echter de noodzaak om een prothese te implanteren soms jaren uitstellen.

20. Is na een halve knieprothese nog een totale prothese mogelijk?

Ja. Het is echter meestal wel noodzakelijk om een zogenaamde revisie-knieprothese te gebruiken, waarbij theoretisch de kans op complicaties en de kans op een kortere levensduur van de prothese iets groter is. Wanneer de halve knieprothese verwijderd wordt, beschadigt het onderliggende bot en moeten er vaak extra onderdelen aan de nieuwe knie worden toegevoegd om weer een goede fundering voor de nieuwe knie te maken. Deze onderdelen kunnen bestaan uit metalen blokjes om het bot op te vullen en een steel die aan de nieuwe knie vast komt te zitten ter ondersteuning van de nieuwe knie, te vergelijken met een heipaal bij de bouw van een huis.

21. Kan ik met een knieprothese knielen of hurken?      

Meestal zal knielen en hurken niet gaan. Indien het na de operatie wel mogelijk is, dan is het de vraag of het verstandig is om het te doen, gezien de grote krachten die dan op de kunststof tussenschijf en op de knieschijf komen, hetgeen op de lange termijn problemen kan geven. De mate waarin de nieuwe knie na de operatie kan buigen hangt met name af van de mate waarin de knie voor de operatie kon buigen!! In tegenstelling tot een nieuwe heup, waarmee de meeste patiënten weer vrijwel alles kunnen, geeft een nieuwe knie uiteindelijk toch nog best veel beperkingen! De meeste mensen "voelen" ( en dan bedoelt men geen pijn ) dat ze een ander gewricht hebben. Hoe goed de nieuwe knie kan buigen en strekken kan wat tegenvallen en de knie blijft vaak toch nog wat gevoelig. Nog geen tien procent van de mensen met een nieuwe knie vertelt dat de nieuwe knie aanvoelt alsof het een eigen natuurlijke knie is.